၁။ COVID-19 ႏွင့္ COVID-19 အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါဆိုသည္မွာအဘယ္နည္း။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (Corona Virus) သည္မ်ိဳးကြဲမ်ားစြာရွိသပိုးမ်ိဳး႐ိုးတူမိသားစုႀကီးျဖစ္ၿပီး အေအးမိဖ်ားနာျခင္း အလြန္ဆိုး႐ြားျပင္းထန္ေသာေရာဂါႏွင့္ ထို႔ထက္မကေသဆုံးမႈကိုပါ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္ျဖစ္ေသာ အသက္ရႉလမ္းေၾကာင္းေရာဂါလကၡဏာစု (MERS-CoV) ႏွင့္ ႐ုတ္တရက္ျပင္းထန္ေသာအသက္ရႉလမ္းေၾကာင္းေရာဂါလကၡဏာစု (SARS-CoV) တို႔သည္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။

COVID-19 သည္ ယခင္ကလူသားမ်ားၾကား လုံးဝမေတြ႕ဖူးခဲ့သည့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္မ်ိဳးစိတ္သစ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ၎ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာအဆုတ္ေရာင္ေရာဂါကို ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးက COVID-19 ဟုသတ္မွတ္ေခၚေဝၚသည္။ (www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)

၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဝူဟန္ၿမိဳ႕တြင္ အေၾကာင္းအရင္းမသိရေသာ အဆုတ္ေရာင္ေဝဒနာရွင္မ်ား ေရွ႕စဥ္ေနာက္ဆက္ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။

၂၀၂၀ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ (၁၂) ရက္ေန႔

အဆိုပါျဖစ္ပြားေနသည့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္အသစ္ (the COVID-19 Virus) ကိုကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးသည္ "2019-nCoV" ဟု ယာယီနာမည္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။

၂၀၂၀ ခုႏွစ္ေဖေဖာ္ဝါရီလ (၁၁) ရက္ေန႔

ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးသည္ ယခုအခ်ိန္ကာလတြင္ျဖစ္ပြားေနသည့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာကူးစက္ေရာဂါအား COVID-19 ဟုနာမည္ေပးခဲ့သည္။

၂။ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) သည္မည္ကဲ့သို႔ေသာ ထူးျခားသည့္လကၡဏာရွိသနည္း။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္ (the COVID-19 Virus) သည္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ႏွင့္အပူဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိပဲ 

-အပူခ်ိန္ (56 °C) ရွိေရေႏြးတြင္ မိနစ္သုံးဆယ္ျပဳတ္ျခင္း

-diethyl ether အခ်ိဳးအစားခုနစ္ဆယ့္ငါးရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည့္ ေဆးခန္းသုံးအရက္ျပန္ 

-ကလိုရင္းပါေသာပိုးသတ္ေဆးရည္ 

-peroxyacetic acid ႏွင့္ 

-Trichloromethane စသည့္ fat solvent မ်ားသည္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ထိေရာက္စြာတိုက္ဖ်က္ႏိုင္သည္။

မွတ္ခ်က္။ chlorhexidine အရည္ကမူ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးကိုထိေရာက္စြာ မသတ္ႏိုင္ပါ။ (www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)

၃။ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) သည္ မည္ကဲ့သို႔ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနသနည္း။

ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူူးစက္ျခင္းခံရႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းသုံးမ်ိဳးရွိပါတယ္။

-တိုက္႐ိုက္ကူးစက္ျခင္း 

-ထိေတြ႕ျခင္းေၾကာင့္ကူးစက္ျခင္း

-ေလထဲမွတစ္ဆင့္ကူးစက္ျခင္း

တိုက္႐ိုက္ကူးစက္ျခင္း

ကူးစက္ခံရသူမ်ားက ႏွာေခ် ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းႏွင့္ စကားေျပာရာမွထြက္ေပၚလာေသာ မျမင္ႏိုင္သည့္အမႈန္အမႊားမ်ားႏွင့္ နီးကပ္စြာထိေတြ႕ျခင္း သို႔မဟုတ္ တိုက္႐ိုက္ရႉသြင္းမိပါက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံရႏိုင္သည္။

ထိေတြ႕ျခင္းေၾကာင့္ကူးစက္ျခင္း

လူတစ္ဦး၏ကိုယ္ခႏၶာ သို႔မဟုတ္ အသုံးအေဆာင္မ်ားသည္ ပစၥည္း၏မ်က္ႏွာျပင္အေပၚယံ၌မျမင္ႏိုင္သည့္အမႈန္အမႊားမ်ားကပ္ၿငိေနႏိုင္ၿပီး ၎အမႈန္အမႊားမ်ားအားထိေတြ႕ၿပီးေနာက္ ပါးစပ္ ႏွာေခါင္းႏွင့္ မ်က္စိစသည္တို႔ကိုထိေတြ႕မိျခင္းေၾကာင့္လည္း ကူးစက္ခံရႏိုင္သည္။

ေလထဲမွတစ္ဆင့္ကူးစက္ျခင္း

ေလဝင္ေလထြက္မေကာင္းေသာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ပ်ံ႕လြင့္ေနေသာေနရာတြင္ အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာေနထိုင္ပါကလည္း ကူးစက္ခံရႏိုင္သည္။ ထို႔ျပင္ လူမွစြန႔္ပစ္ေသာအညစ္အေၾကးမ်ားျဖစ္သည့္ က်င္ငယ္ရည္ႏွင့္မစင္မ်ားတြင္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) သီးျခားခြဲထြက္ႏိုင္ေသာၾကာင့္ ၎က်င္ငယ္ရည္ႏွင့္မစင္မ်ားမွ ေလထုတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္ကာ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ပါေသာ ေလထုညစ္ညမ္းမႈျဖစ္ၿပီး ကူးစက္ခံရႏိုင္ေၾကာင္းကိုလည္း သတိခ်ပ္သင့္ေပသည္။ 

၄။ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္မ်ားသည္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ကူးစက္ႏိုင္သလား။

ယခုအခ်ိန္ထိတိုင္ ေခြး ေၾကာင္ အစရွိသည့္အိမ္ေမြးတိရစာၦန္မ်ားက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္ (the COVID-19 Virus) ကူးစက္ေၾကာင္းအေထာက္အထားမရွိေသးပါ။ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ႏွင့္ထိေတြ႕ၿပီးေနာက္ လက္ကိုဆပ္ျပာႏွင့္ သန႔္စင္ေရျဖင့္ေသခ်ာစြာေဆးေၾကာပါက လူသားႏွင့္အိမ္ေမြးတိရစာၦန္အၾကား အူမႀကီးအတြင္းရွိတုတ္ပိုး (Escherichia coli) ႏွင့္ ဆာမြန္နယ္လာေရာဂါပိုးကဲ့သို႔ေသာ အျခားပိုးမႊားမ်ားအခ်င္းခ်င္းကူးစက္ျခင္းကို သိသိသာသာေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္သည္။

၅။ နီးကပ္စြာထိေတြ႕သူမ်ားအား (၁၄) ရက္ၾကာေရာဂါေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းကို အဘယ္ေၾကာင့္ေဆာင္႐ြက္သနည္း။

ပုံမွန္အားျဖင့္ COVID-19 အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါပိုးေပါက္ဖြားျခင္းသည္ အခ်ိန္ (၁) ရက္မွ (၁၄) ရက္ထိၾကာၿပီး မ်ားေသာအားျဖင့္ (၃) ရက္မွ (၇) ရက္ထိျဖစ္သည္။ (၁၄) ရက္ေက်ာ္ၿပီးေနာက္ ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ေပၚျခင္းမရွိမွသာ ေရာဂါကူးစက္ခံရျခင္းမရွိေၾကာင္းအတည္ျပဳႏိုင္သည္။ တင္းက်ပ္ေသာေရာဂါေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းသည္ အမ်ားျပည္သူမ်ား၏ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေဘးကင္းလုံၿခဳံေရးအတြက္ တာဝန္ခံေသာေဆာင္႐ြက္ခ်က္ျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္း၏ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းလည္းျဖစ္သည္။ (www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)

၆။ ေဆး႐ုံကိုသြားသင့္သည္ဟု မည္ကဲ့သို႔ဆုံးျဖတ္ရမည္နည္း။

အကယ္၍ဖ်ားျခင္း (ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္သည္ ၃၇.၃ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ႏွင့္အထက္) ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးျခင္း စသည့္ေရာဂါလကၡဏာမ်ားသည္ ကူးစက္ခံရသည္ကိုအတည္မျပဳႏိုင္ေသးပါ။ သို႔ရာတြင္ အဆိုပါေရာဂါလကၡဏာႏွင့္အတူ ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပမည့္ မည္သည့္အေၾကာင္းႏွင့္ျဖစ္ေစကိုက္ညီလွ်င္ သတ္မွတ္ထားေသာေဆး႐ုံသို႔ မျဖစ္မေနသြားေရာက္စစ္ေဆးခံယူရမည္ျဖစ္သည္။

(က) ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ပြားမႈမတိုင္မွီ (၁၄) ရက္အတြင္း COVID-19 ျဖစ္ပြားရာေဒသသို႔ ခရီးသြားသို႔မဟုတ္ ေနထိုင္မႈရာဇဝင္ရွိျခင္း။

(ခ) ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ပြားမႈမတိုင္မွီ (၁၄) ရက္အတြင္း COVID-19 အတည္ျပဳသူ (Nucleic acid ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးျခင္းသည္ positive ျဖစ္သည့္ေဝဒနာရွင္) ႏွင့္ထိေတြ႕ခဲ့ျခင္း။

(ဂ) ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ပြားမႈမတိုင္မီ (၁၄) ရက္အတြင္း COVID-19 အတည္ျပဳသူရွိေသာေဒသမွလူမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္သြယ္ခဲ့ျခင္း။

(ဃ) အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ေရာဂါကူးစက္ျခင္း (၁၄ ရက္အတြင္း မိသားစု ႐ုံးခန္း ေက်ာင္း သင္တန္းအစရွိသည့္ေနရာတြင္ ဖ်ားျခင္း အသက္ရႉလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ေပၚသည့္ ေဝဒနာရွင္ႏွစ္ဦးႏွင့္အထက္ရွိျခင္း)။

(www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)

၇။ မိမိကိုယ္တိုင္ သို႔မဟုတ္ မိသားစုဝင္တစ္ဦးဦးက COVID-19 ကူးစက္ခံရသည္ဟုသံသယျဖစ္လွ်င္ မည္ကဲ့သို႔ေဆာင္႐ြက္ရမည္နည္း။

အကယ္၍ မိမိကိုယ္တိုင္သို႔မဟုတ္မိသားစုဝင္တစ္စုံတစ္ဦးက COVID-19 ကူးစက္ခံရသည္ဟု သံသယျဖစ္လွ်င္ သင့္ေတာ္သည့္အကြာအေဝးတြင္ေနထိုင္ရန္ မိသားစုထံခ်က္ခ်င္းအသိေပးအေၾကာင္းၾကားရမည္။ ထို႔ေနာက္ ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ကာ သတ္မွတ္ထားသည့္နီးစပ္ရာေဆး႐ုံသို႔သြားေရာက္ၿပီး ဆရာဝန္ႏွင့္ျပသရမည္။ 

အျပင္ထြက္ျခင္း စုေဝးျခင္းႏွင့္ခရီးထြက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရမည္။ ထို႔ျပင္အိမ္၌ ေနထိုင္ရာမွာလည္း ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ထားရန္လိုအပ္ၿပီး ေလထြက္ေကာင္းရန္ႏွင့္ ပိုးသတ္ျခင္းကိုဂ႐ုစိုက္ရမည္။ မိသားစုဝင္အခ်င္းခ်င္းတစ္မီတာအကြာခန႔္မွ ေနထိုင္ဆက္ဆံရပါမည္။

၈။ ေဆး႐ုံသို႔ ဆရာဝန္သြားျပစဥ္ မည္သည္တို႔ကိုဂ႐ုျပဳသင့္သနည္း။

နီးစပ္ရာေဆး႐ုံသို႔ ဆရာဝန္သြားျပရာတြင္ မိမိ၏ေရာဂါလကၡဏာမ်ားႏွင့္ ယခုရက္ပိုင္းအတြင္းခရီးသြားရာဇဝင္ အထူးသျဖင့္ COVID-19 အတည္ျပဳေဝဒနာရွင္ရွိရာေဒသသို႔ ခရီးထြက္ျခင္းသို႔မဟုတ္ ေနထိုင္ျခင္းရာဇဝင္ COVID-19 ကူးစက္ခံရသူႏွင့္ထိေတြ႕ျခင္း တိရစာၦန္မ်ားႏွင့္ထိေတြ႕ျခင္းစသည္တို႔အား ဆရာဝန္အားအေသးစိတ္ေသခ်ာေျပာျပရပါမည္။ ေျမေအာက္ရထား ဘတ္စ္ကားစသည့္ အမ်ားျပည္သူသုံး ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားစီးျခင္းကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ေရွာင္ၾကဥ္သင့္သည္။ ထို႔ျပင္လူမ်ားစုေဝးရာေနရာသို႔လည္းသြားျခင္းကိုေရွာင္ၾကဥ္ရမည္။ အထူးသတိေပးလိုသည္မွာ မိမိကိုယ္တိုင္ႏွင့္အျခားသူမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ အျပင္ထြက္လွ်င္ တစ္ခါသုံးေဆး႐ုံသုံးႏွာေခါင္းစည္းကို လုံၿခဳံစြာတပ္ဆင္ထားရန္လိုအပ္သည္။ (www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)

၉။ COVID-19 အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ ကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါသလား။

COVID-19 အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါကိုကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္းလက္ရွိတြင္ COVID-19 အတြက္တိက်သည့္ ေဆးဝါးမေတြ႕ရွိေသးေသာေၾကာင့္ ကူးစက္ခံရသူမ်ားကို ေရာဂါလကၡဏာအလိုက္ ေဆးကုသေပးၿပီး (ဥပမာ-အေအးမိဖ်ားနာလွ်င္ ကိုယ္အပူက်ေစရန္ ေဆးကုသေပးျခင္း ေခ်ာင္းဆိုးလွ်င္ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေအာင္ေဆးကုေပးျခင္း) ေထာက္ပံ့ေဆးကုသနည္း (ဥပမာ- အာဟာရအားျဖည့္ေပးျခင္း ကိုယ္ခံစြမ္းအားတိုးတက္ေစျခင္း) တို႔ကိုအဓိကထားေဆာင္႐ြက္ေပးေနသည္။ ဆရာဝန္မ်ားသည္ အစြမ္းထက္ထိေရာက္သည့္ေဆးဝါးကို ႀကိဳးပမ္းရွာေဖြေနၿပီး ေနာက္တစ္ဖက္တြင္မူ ကိုယ္ခံစြမ္းအားဆဲလ္ျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါပိုးကိုပေပ်ာက္သြားေစရန္ ေဆာင္႐ြက္ေနသည္။

COVID-19 အဆုတ္ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္စြာဆိုး႐ြားေသာေၾကာင့္ မိမိကိုယ္တိုင္သည္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ကူးစက္ခံရလွ်င္ ေဆး႐ုံကိုအခ်ိန္မွီသြားကာ ဆရာဝန္၏ၫႊန္ၾကားခ်က္ႏွင့္အညီ ေဆးကုသျခင္းကို လက္ခံရမည္။

၁၀။ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ကာကြယ္ေဆးရွိသလား။

လက္ရွိအခ်ိန္ထိ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) အတြက္ ကာကြယ္ေဆးမရွိေသးပါ။ ေရာဂါသစ္အတြက္ကာကြယ္ေဆးကို အခ်္န္ယူကာ သုေတသနျပဳလုပ္ရသည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ တ႐ုတ္ႏွင့္အျခားႏိုင္ငံမ်ား၏ေဆးပညာကြၽမ္းက်င္သူမ်ားသည္ စကၠန႔္တိုင္း မိနစ္တိုင္းတြင္ ကာကြယ္ေဆးႏွင့္ထိေရာက္စြာေရာဂါကုသႏိုင္ေဆးကို စနစ္တက်သုေတသနျပဳေဆာင္႐ြက္ေနသည္။

၁၁။ ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ျခင္းႏွင့္ လက္ေဆးျခင္းျဖင့္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ကိုႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္ပါသလား။

ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ျခင္းႏွင့္ မၾကာခဏလက္ေဆးျခင္းတို႔သည္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (the COVID-19 Virus) ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ရန္ထိေရာက္စြာကာကြယ္ႏိုင္ေသာ္လည္း မွန္ကန္သည့္နည္းလမ္း့ျဖင့္ ႏွာေခါင္းစည္းတပ္ဆင္ၿပီး စနစ္တက်လက္ေဆးရန္လိုအပ္သည္။ သို႔မဟုတ္ပါက ထိေရာက္စြာကာကြယ္ျခင္းမျပဳႏိုင္ပါ။ (www.bookcubicle.com စာေရးဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ ေျခလွမ္းစတင္ရာတျဖစ္လဲ စာဖတ္ဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္ နားခိုရာ BookCubicle)